خطرناک ترین بیماری گاوها در دامداری

صنعت گاوداری یکی از پر درآمدترین کسب و کارهای صنعت داپروری است و این باعث شده است که امروز مورد توجه بسیاری از افراد به عنوان یک شغل خوب قرار گیرد. برای همه‌ی افراد معمولا سوال پیش می‌آید که گاوداری شیری بهتر است یا گاوداری گوشتی؟! کدام یک از اینها سود بیشتری در نهایت خواهد داشت.

اولین اولویت ها در گاوداری ها

• تعیین نژاد گاو

برای پرورش گاو راه‌های بسیار زیادی وجود دارد که به منظور نوع بهره، ظرفیت تولید، عملکرد حیوان است که به سه منظور گاو پرورش داده می‌شود.

با هدف آبستنی گاوها، کیفیت نسل‌های پیش رو و اهداف اصلاح در نژاد، با پرورش گاوهای نر که از ذخیره ژنتیکی زیادی برخوردار هستند شروع به اسپرم گیری می‌کنند.

• پرواربندی گوساله

افرادی که دارای گاوداری هستند برای اینکه از گوشت گوساله بهره ببرند آن را به مدت نه الی شش ماه پروار می‌دهند تا از آن بتوانند استفاده خود را ببرند.

گاو مدت زمان مشخصی را می‌خواهد تا پرورش پیدا کند که هم شیر بدهد و هم گوشتش قابل مصرف باشد، به همین دلیل پرورنده آن مدت زمان مشخصی را به آن رسیدگی می‌کند.

تقسیم بندی انواع گاو از نظر نژاد

• نژاد گاو شیری خارجی

از مهم‌ترین نژادهای گاو شیری خارجی شامل گاوهای جرسی، گرنزی، سوئیس، شورت هورن، ایرشایر و… می‌شود.

• نژاد گاو شیری داخلی

از قابل توجه‌ترین گاوهای شیری داخلی که در داخل کشور برای تولید شیر نگهداری و مراقبت می‌شوند، می‌توان به تالشی، گلپایگانی، نجدی و همچنین سرابی اشاره کرد. معمولا این گاوها ۲ منظوره هستند اما در کشورمان بیشترین هدف و بهره آن‌ها برای تولید شیر است.

• نژاد گاو گوشتی

برای این کار معمولا از نژادهای اصیل استفاده می‌شود چرا که این نوع نژاد پر مصرف از بقیه نژادها هستند.

فواید گوشت گاو برای انسان چیست؟

گوشت گوساله یکی از مشهور‌ترین و محبوب‌ترین گوشت‌ها است که امروزه افراد آن را در غذاهای مختلفی آن را به بهترین شکل ممکن به کار می‌برند.

گوشت گوساله یکی از بهترین و اصلی‌ترین منابع پروتئینی است که همه ما نیاز به مصرف آن داریم چرا که انرژی بدنمان با استفاده از آن تامین می‌شود.

میانگین حداقل مصرف ما باید سه الی چهار بار در هفته باشد تا بتوانیم بدن خود را تقویت و سیراب از پروتئین و ویتامین کنیم؛ این کار کمک می‌کند که سیستم ایمنی بدن ما ایمن باقی بماند و دچار مشکل نشویم و همچنین در فعالیت های روزانه کمتر خسته بشویم.

گوشت گوساله مقدار زیادی پروتئین و لبریز از آهن است که این پروتئین و آهن موجب به تقویت استخوان و قوت بخشیدن به بدن است و از افسردگی و خستگی جلوگیری می کند که گوشت گوساله از این دسته است؛ این گوشت ویتامین B دارد که درصد وقوع حملات قلبی و همچنین برای جلوگیری و کمک به عدم ابتلا به سرطان در بدن خوب است.

خطرناک ترین بیماری های گاو و گوساله در صنعت دامپروری

در دنیای دامداری، به ویژه در صنعت گاو شیری، بیماری‌ها یک چالش مهم هستند که می‌توانند به کاهش تولید شیر، کاهش کیفیت محصولات و حتی به از دست دادن جان حیوانات منجر شوند. بنابراین، پیشگیری از این بیماری‌ها امری بسیار ضروری و حیاتی است.

در این حوزه، دامداران با برخی بیماری‌های رایج در گاو روبرو هستند که نیازمند توجه و پیشگیری می‌باشند. این بیماری‌ها می‌توانند شامل عفونت‌های انگلی، عفونت‌های باکتریایی، ویروسی، یا حتی بیماری‌های متابولیکی باشند.

به منظور جلوگیری از این بیماری‌ها، اهمیت اجرای برنامه‌های واکسیناسیون، بهداشت محیط، تغذیه مناسب، و مراقبت‌های پزشکی روزانه بسیار بالاست. همچنین، شناخت دقیق از علائم و نشانه‌های بیماری و اقدام سریع در صورت شناسایی آنها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در ادامه به شایع ترین بیماری های گاوی و راه های انتقال بیماری به دیگر دام ها اشاره میکنیم؛ با ماهمراه باشید

• بیماری اسهال ویروسی گاو

بیماری اسهال ویروسی گاو یک بیماری مهم در گاو است که توسط ویروس BVD ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند به صورت آکوت یا کرونیک ظاهر شود. این بیماری از طریق تماس مستقیم با گاوهای آلوده، تماس با اشیاء آلوده، تنفس هوای آلوده و حتی از طریق آب و خوراک منتقل می‌شود.

• بیماری تب برفکی

بیماری تب برفکی در گاوها یک بیماری واگیر و عفونی است که توسط باکتری Brucella abortus ایجاد می‌شود. این بیماری علائمی از جمله زخم‌های دهان و پای گاوها را نشان می‌دهد و می‌تواند به سرعت از گاوی به گاو دیگر منتقل شده و باعث ایجاد زیان‌های جبران‌ناپذیر اقتصادی شود. گاوهای مبتلا به این بیماری به مدت چند هفته غیرقابل استفاده می‌شوند.

• بیماری ورم پستان

ورم پستان در گاوهای شیری یک مشکل شایع و جدی است که می‌تواند به مشکلات اقتصادی بزرگی منجر شود. این بیماری باعث کاهش تولید و کیفیت شیر، افزایش هزینه‌های کارگر اضافی و هزینه‌های دامپزشکی می‌شود.  این باکتری های بیماری زا از گاو به گاویا در محیط اطراف گله مانند مواد بستر، کود و خاک پخش می‌شوند.

• بیماری لنگش

لنگش یکی از بیماری‌های پر هزینه برای دامداری است که در صورت ابتلا یک گاو، ممکن است تمامی واحد دامداری تحت تاثیر قرار گیرد. این بیماری می‌تواند به کاهش تولید شیر و کاهش میزان تولید مثل در گاوهای ماده منجر شود.

• بیماری لیستریوز

بیماری لیستریوز یکی از بیماری‌های گاوی است که معمولاً در فصل‌های سرد سال اتفاق می‌افتد و گاوهای شیری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری بیشتر به دلیل انتقال یک باکتری به بدن گاو ایجاد می‌شود.

• بیماری اسیدوز

بیماری اسیدوز یکی دیگر از بیماری‌های شایع در گاوها است که به علت مصرف زیاد کربوهیدرات‌های سهل التخمیر یا برعکس، بر اثر مصرف کم فیبر ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند موجب کاهش اسیدیته شکم گاو شده و منجر به مشکلات گوارشی در آن شود.

• بیماری جابجایی شیردان

جابجایی شیردان یکی از مشکلاتی است که ممکن است در گاوهای شیری رخ دهد و به عنوان یک بیماری مورد توجه قرار می‌گیرد. در این عارضه، شیردان از وضعیت طبیعی‌اش به سمت چپ یا راست منحرف می‌شود، به طوری که به سمت زیر شکمبه و سمت چپ دیواره حفره شکمبه حرکت می‌کند.

عوامل مستعد کنده این بیماری شامل تب شیر، سندرم کبد چرب و ورم پستان می‌باشند.

• بیماری جفت ماندگی

جفت ماندگی یکی از بیماری‌های شایع در گاوهای شیری است که معمولاً در تلیسه‌ها، گاوهای مسن و زمانی که گاو پنج روز دیرتر یا زودتر از موعد مقرر وضع حمل نماید، بیشتر مشاهده می‌شود. این بیماری ممکن است به دلیل چسبیدن جفت به جدار رحم یا عدم انقباض یا سستی رحم، عفونت و بیماری اندامهای بدن، و یا آلودگی دستگاه تولید مثلی ایجاد شود.

• تب شیری

تب شیری، بیماری شایع در دام‌های شکم‌دار، معمولاً با تولید بالای آغوز مرتبط است، اما در دام‌های شکم اول کمتر دیده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که با افزایش سن دام، هیپوکلسیمی خون نیز افزایش می‌یابد، و تفاوت‌های نژادی ممکن است اثرگذار باشند. مکانیسم هوموستاتیک گاوها در تنظیم کلسیمی بسیار پیچیده است. توجه و مراقبت ویژه به این موضوع اهمیت دارد.

• بیماری طاعون (گاو مرگی)

انتقال بیماری گاو مرگی در گاو ها  از طریق خوراک و آب آلوده، تنفس، گوشت و شیر آلوده، جابجایی دام‌های ناقل و انتقال ویروس بخاطر وجود اشیاء آلوده مانند پلاستیک آلوده به ویروس انجام می‌شود.

• بیماری شاربن

بیماری شاربن یکی از بیماری‌های جدی در گاوها میباشد که توسط باکتری باسیلوس آنتراسیس منتشر می‌شود و انتقال آن از طریق خوراک و آب آلوده و تنفس اتفاق می‌افتد.

• بیماری تیلریوز

انتقال بیماری تیلریوز که یکی دیگر از بیماری های شایع گاوی محسوب میشود، از طریق کنه‌های آلوده به انگل به دام اتفاق می‌افتد و انتشار آن از طریق بزاق کنه در هنگام نیش‌زدن صورت می‌گیرد.

• بیماری پاستورلوز

دربیماری پاستورلوز در گاو ها ، بیماری از طریق خوراک و آب آلوده، تنفس هوای آلوده، و انتقال از طریق زخم‌های پوستی منتقل می‌شود و وجود گاو آلوده در گله و بردن گله به مراتع آلوده می‌تواند باعث انتشار بیشتر این بیماری شود.

• بیماری آبله گاوی

بیماری آبله گاوی، یک بیماری عفونی است که ناشی از آلودگی به ویروس آبله گاوی است. این ویروس به سرده ای به نام "ارتوپوکس ویروس" تعلق دارد و با ویروس واکسینیا نیز نسبت نزدیکی دارد.

• بیماری اسپوروتریکوز

بیماری اسپوروتریکوز یک نوع بیماری قارچی است که توسط اسپوروتریکوز شنکی (Sporothrix schenckii) ایجاد می‌شود.

• بیماری اشریشیا کلی O157:H7

اشریشیا کلی O157:H7 یک سروتیپ از باکتری اشریشیا کلی است که درون‌زهرابه و برون‌زهرابه تولید می‌کند.

• بیماری زبان آبی

بیماری زبان آبی یک بیماری ویروسی است که از طریق حشرات منتقل می‌شود و به عنوان بیماری غیرواگیر شناخته می‌شود.

• بیماری تب سه‌ روزه گاوی

تب سه‌ روزه گاوی یا تب بی دوام، یک بیماری ویروسی است که توسط برخی از حشرات منتقل می‌شود و در گاوها و برخی دیگر از نشخوارکنندگان ایجاد می‌شود.

• بیماری تب شالیزار

لپتوسپیروز، یا همان تب شالیزار یا تب جلوی ساقی، یک نوع عفونت است که توسط باکتری‌های اسپیروکت به نام لپتوسپیرا ایجاد می‌شود.

• بیماری تب کیو

تب کیو یک بیماری باکتریایی است که با خطا به آنفلوانزای بزی شناخته می‌شود. در اواخر سال 2009، مواردی از این بیماری در برخی از کشورهای جهان گزارش شد. عامل این بیماری کوکسیلا بورنتی است.

• بیماری تب مالت

بیماری تب مالت یکی از مهم‌ترین بیماری‌های مشترک بین انسان و دام است و بسیاراً مسری است.

• بیماری تب نزله ‌ای بدخیم گاوان

تب نزله ‌ای بدخیم گاوان یا به صورت مخفف BMCF، یک بیماری لنفوپرولیفراتیو کشنده است که توسط گروهی از گاما هرپس ویروس‌های نشخوارکنندگان به نام‌های آلسلافین هرپس ویروس 1 (AlHV-1) و هرپس ویروس گوسفندی 2 (OvHV-2) ایجاد می‌شود.

• بیماری سالمونلوز

سالمونلوز یک عفونت با علائم مشخص است که توسط باکتری‌هایی از جنس سالمونلا ایجاد می‌شود. این بیماری نیز یک بیماری منتقله از طریق مواد غذایی است.

• بیماری سیاه ‌زخم

سیاه ‌زخم یا اَنترکس یک بیماری باکتریایی است که بیشتر در گیاهخواران اهلی مانند گوسفند، بز و گاو رخ می‌دهد. عامل این بیماری باسیلوس آنتراسیس است.

• بیماری طاعون گاوی

طاعون گاوی یکی از بیماری‌های عفونی دام است که در سال 2001 به طور کامل کنترل شد. از زمان شناسایی این بیماری، تقریباً 300 سال گذشته است.

• بیماری کاندیدیازیس

کاندیدیازیس یا برفک، یک نوع عفونت قارچی است که توسط قارچ کاندیدا (گونه‌ای از مخمرها) به نام کاندیدا آلبیکانس ایجاد می‌شود.

• بیماری دیکروسلیوم دندرتیکوم

دیکروسلیوم دندرتیکوم یکی از مهم‌ترین انواع ترماتودهای انگلی است. این کرم در داخل مجاری صفراوی کبد در گاو، گوسفند، بز، خوک، گراز و بسیار کم در انسان زندگی می‌کند.

• بیماری کروناویروس گاویان

کروناویروس گاویان، با نام علمی Bovine coronavirus، یکی از گونه‌های خانواده کروناویریده است.

• بیماری کریپتوکوکوزیس

بیماری کریپتوکوکوزیس یک بیماری قارچی است که میان انسان و پرندگان رواج دارد. این بیماری به وسیله ورود قارچ کریپتوکوکوس نئوفورمنس (Cryptococcus neoformans) از بدن پرندگان، به خصوص کبوتر، به سیستم تنفسی ما ایجاد می‌شود.

• بیماری مایکوباکتریوم بوویس

مایکوباکتریوم بوویس، با نام علمی Mycobacterium bovis، یکی از گونه‌های سرده مایکوباکتریوم است.

بیماری جنون گاوی چیست؟

جنون گاوی یک بیماری عصبی تحلیل‌دهنده مغز و کشنده در انسان است که در اثر نوعی پروتئین به نام پریون ایجاد می‌شود. بیماری جنون گاوی از طریق مصرف گوشت آلوده یا تماس با مغز یا هورمون‌های فرد آلوده، منتقل می‌شود. همچنین، مطالعات جدید ثابت کرده، پروتئین‌هایی که باعث بروز جنون گاوی می‌شوند، در خون فرد مبتلا باقی می‌مانند و در صورت ورود به جریان خون فرد دیگر، منتقل می‌شوند.

دوره نهفتگی بیماری در انسان بسیار طولانی و بیش از ۵ سال است. در حال حاضر برای این بیماری درمان مؤثری وجود ندارد و تمرکز پزشکان بر کاهش درد و علائم است. بیماری بدون بهبودی بوده و در همه موارد کشنده است.

پریون‌ها پروتئین‌های غیر طبیعی چین خورده‌ای هستند که فاقد DNA می‌باشند. پریون‌ها با ایجاد مجدد ترتیب پروتئین‌های دیگر که به طور معمولی چین دار شده اند، خود را به شکل نادرست چیده شده‌ای تکثیر می‌کنند. جنون گاوی، سبب بروز حفره‌های میکروسکوپی شبیه به اسفنج در مغز می‌شود و با مشکلاتی از قبیل اختلال در حرکت و دید، کاهش حافظه و تغییر خلق و خو همراه است. حدود ۹۰ درصد از مبتلایان یک سال پس از مشاهده علایم جان خود را از دست می‌دهند.

اصولاً پریون‌ها در قسمت‌های زیر وجود دارند:

–      مغز

–      ستون فقرات

–      گره‌های لنفاوی حیوانات آلوده

–      همچنین پریون‌ها در غلظت‌های بسیار کمتری در بافت‌های مختلف دیگر و مایعات موجود در بدن یافت می‌شوند.

 مطالعه کنید: خرید انواع شوینده مخصوص دامداری

 آیا بیماری جنون گاوی مسری است و چگونه به انسان منتقل می‌شود؟

بیماری جنون گاوی به طور تجربی در بین گاو‌ها و از گاو‌ها به میمون‌هایی که از بافت آلوده (به ویژه بافت مغز) استفاده می‌کنند، در آزمایش‌های آزمایشگاهی منتقل شده است.

اما این سؤال همچنان باقی است که گاو چگونه انسفالوپاتی اسفنجی را توسعه می‌دهد؟ به گفته کارشناسان دامپزشکی، خوراک، اصلی‌ترین راه انتقال در بین گاو‌ها است. وقتی دامداران گاو‌ها را با فرآورده‌های ساخته شده از سایر گاو‌ها یا گوسفندان مانند خوراک نشخوارکنندگان تغذیه می‌کنند، آن‌ها در حال بازیافت پروتئین حیوانی بیمار در خوراک حاوی گوشت و کنجاله استخوان هستند و در نتیجه باعث بیماری در گاو‌ها می‌شوند.

این روش تغذیه دام از زمان کشف ارتباط انسفالوپاتی اسفنجی با جنون گاوی غیرقانونی اعلام شد. پریون‌ها ممکن است از طریق شکاف پوست در بین حیوانات آزمایشگاهی منتقل شوند، این احتمال انتقال مشابه به انسان‌هایی است که با بافت یا محصولات آلوده تماس داشته‌اند.

تاریخچه بیماری جنون گاوی

در دسامبر ۲۰۰۳، اولین مورد در ایالات متحده در یک گاو شیری در ایالت واشنگتن شناسایی شد. دو مورد دیگر در سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ گزارش شده است. قبل از آن، یک شیوع ویرانگر در انگلستان و ایرلند در دهه ۱۹۸۰ رخ داد که در سال ۱۹۹۳ به اوج خود رسید.

در آن زمان گاو‌های آلوده قبلاً به منبع غذایی انسان وارد شده بودند. در اوج این شیوع در سال ۱۹۹۳، تقریباً ۱،۰۰۰ مورد در هفته از گاو‌های آلوده گزارش شده اند. این تعداد از آن زمان به طور چشمگیری کاهش یافته است و در حال حاضر هر ساله فقط ۱۰ گاو آلوده در انگلیس شناسایی می‌شود.

تا سال ۱۹۹۶، چندین نفر در انگلیس، با یک نوع جنون گاوی شناسایی شدند و علت آن مربوط به خوردن گوشت گاو آلوده بود. در ژوئن ۲۰۱۴، بیش از ۱ تُن گوشت گاو توسط وزارت کشاورزی ایالات متحده به دلیل پردازش نامناسبی که اجازه می‌داد مواد مغزی گاو با گوشت گاو فرآوری شده مخلوط شود، جمع آوری شد.

موارد ناشی از جنون گاوی در انسان در سایر کشور‌های اروپایی مانند بوسنی هرزگوین، لیختن اشتاین، مقدونیه، نروژ، سوئد و یوگسلاوی تشخیص داده شده است. براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO)، بیش از ۲۲۰ مورد جنون گاوی در سراسر جهان گزارش شده است که بیشتر آن‌ها در انگلستان (۱۷۷ مورد) و در فرانسه (۲۷ مورد) رخ داده اند. فقط چهار مورد در ایالات متحده گزارش شده است و در هر چهار مورد، شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند این عفونت در خارج از کشور در اروپا یا خاورمیانه به دست آمده است.

از آنجا که راهی برای تشخیص بیماری جنون گاوی در خون وجود ندارد، افرادی که مدت طولانی در مناطقی که جنون گاوی پیدا شده است زندگی کرده اند، مجاز به اهدای خون در ایالات متحده نیستند.

علائم و نشانه‌های بیماری جنون گاوی

گاو بالغ آلوده ممکن است علائم بیماری را به آرامی بروز دهد. از زمان آلوده شدن یک حیوان ممکن است دو تا هشت سال طول بکشد تا اولین علائم از بیماری نشان داده شود. این

علائم در حیوانات شامل، تغییر رفتار، حرکات تدریجی ناهماهنگ، مشکل ایستادن و راه رفتن، کاهش وزن علی رغم داشتن اشتها و کاهش تولید شیر هستند که سرانجام موجب مرگ حیوان می‌شوند.

روند بیماری ممکن است از دو هفته تا شش ماه طول بکشد. علائم مشابه مانند اسپاسم عضلانی، عدم کنترل عضله، بدتر شدن مشکلات حافظه ممکن است در انسان ایجاد شوند.

محققان ۱۰۰ نفر اول مبتلا به جنون گاوی در انگلستان را بررسی کردند و دریافتند علائم روانپزشکی در مراحل اولیه بیماری شامل موارد زیر هستند:

• افسردگی
• اضطراب
• مشکل خواب

در طی چهار ماه از شروع بیماری، مبتلایان به ضعف حافظه و راه رفتن ناپایداری دچار شدند.

تشخیص بیماری جنون گاوی چگونه است؟

به دنبال بدتر شدن تدریجی توانایی بیمار در فکر و کنترل حرکت، آزمایش‌های اولیه‌ای برای بررسی زوال عقل انجام می‌شود. ممکن است آزمایشات آزمایشگاهی خاصی انجام شوند تا سایر اشکال و دلایل اختلال عملکرد مغز رد گردند.

آزمایشات دقیق‌تر آزمایشگاهی شامل آزمایش خون تیروئید، B-۱۲ و میزان فولات و انواع خاصی از بیماری‌های مقاربتی مانند سفلیس و اچ آی وی که ممکن است علائم مشابهی ایجاد کنند، بررسی می‌شود. تصویربرداری مانند اسکن MRI یا PET می‌تواند مفید باشد.

برای بررسی امواج مغزی ممکن است EEG را انجام می‌شود. جنون گاوی پراکنده به طور معمول در این آزمایش با برخی از ناهنجاری‌ها همراه است و در بیشتر موارد این بیماری ناهنجاری‌هایی را در EEG نشان می‌دهد، اگرچه ممکن است این موارد همیشه وجود نداشته باشند.

نمونه برداری از مغز (نمونه‌ای از بافت مغز) ممکن است انجام شود. اگرچه ممکن است تغییرات میکروسکوپی خاصی در بیوپسی مغز وجود داشته باشند تا نشان دهنده بیماری کروتزفلد جیکوب یا جنون گاوی باشند. اما در حال حاضر، تشخیص جنون گاوی تنها با اطمینان می‌تواند به دنبال بررسی مغز پس از مرگ در زمان کالبد شکافی تأیید شود.

آیا جنون گاوی درمان می شود؟

هیچ روش درمانی مؤثر برای بیماری جنون گاوی در انسان وجود ندارد. ممکن است از بیماران خواسته شود که هر دارویی که می‌تواند بر حافظه تأثیر بگذارد یا باعث سردرگمی شود را قطع کنند.

پزشک ممکن است شخص را به متخصصان مغز و اعصاب و بیماری‌های عفونی ارجاع دهد و دارو‌هایی را برای تسکین علائم در اختیار بیمار قرار دهد. به عنوان مثال، اگر بیماران دچار تشنج شوند، ممکن است به آن‌ها دارو‌هایی برای کنترل شان داده شود.

واکسیناسیون انواع بیماری در گاو چگونه است؟

وقتی صحبت از برنامه های واکسیناسیون دام می شود، می توان روش های مختلفی را انتخاب کرد. بسته به برنامه تولید دام، سابقه گاو، موقعیت فعلی و سلامت کلی دام، همراه با عوامل مختلف دیگر، برنامه های واکسیناسیون را می توان تغییر داد و برای پاسخگویی به نیازهای هر تولید کننده طراحی کرد. برنامه سلامت گله از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

برنامه های واکسیناسیون زیر به رویکردهای مختلفی برای واکسیناسیون گاو می پردازد که می تواند متناسب با برنامه های تولید گاو و جلوگیری از بیماری های گاو باشد. برنامه های واکسیناسیون گله های گاو برای حفاظت از حیوانات در برابر بیماری های ناشی از ارگانیسم های عفونی مانند ویروس ها، باکتری ها و تک یاخته ها طراحی شده است. واکسن ها سیستم ایمنی بدن حیوان را تحریک می کنند تا در برابر یک ارگانیسم واکنش محافظتی ایجاد کند.

سپس سیستم ایمنی بدن به یاد می آورد که در صورت آلوده شدن به این ارگانیسم چگونه می تواند واکنش نشان دهد. واکسن ها نمی توانند از قرار گرفتن در معرض ارگانیسم های عفونی جلوگیری کنند، اما توانایی حیوان را برای مقابله با عفونت افزایش می دهند یا در صورت بروز شدت بیماری را کاهش می دهند.

اکثر واکسن های گاو از نوع تزریقی هستند، اگرچه برخی از آنها ممکن است از راه های دیگر مانند داخل بینی و خوراکی تزریق شوند. اگرچه آنتی بیوتیک ها نیز اغلب از طریق تزریق تجویز می شوند، اما درمان حیوان با یکی از این داروهای واکسیناسیون نیست، بلکه یک درمان پس از بروز عفونت است. واکسن ها عموما در رسته های واکسن های ویروسی و واکسن های باکتریایی طبقه بندی می شوند. به طورکلی در چند بازه زمانی عملیات تزریق واکسن به دام ها صورت می پذیرد:

واکسن های ایمن سازی گوساله

برای کنترل و پیش گیری از بیماری های گوساله، باید واکسن های زیر برای بالا بردن سطح ایمنی به گوساله ها تزریق شود:

• واکسن 4 گانه BRD
• Pasteurella Bacterin & Leukotoxoid
• هموفیلوس باکترین
• لپتو باکترین ۵ گانه
• باکترین بلک لگ ۷ گانه یا ۸ گانه
• واکسن اسکور
• ویبریو باکترین
• واکسن Trich
• واکسیناسیون پیش از جفت گیری تلیسه (گوساله ماده) و گاو نر جایگزین

برای کنترل و پیش گیری از بیماری های گاو، واکسیناسیون ۳ تا ۶ هفته قبل از جفت گیری صورت می گیرد.

• واکسن 4 گانه BRD
• Pasteurella Bacterin & Leukotoxoid
• هموفیلوس باکترین
• لپتو باکترین ۵ گانه
• باکترین بلک لگ ۷ گانه یا ۸ گانه
• ویبریو باکترین
• واکسن Trich (تلیسه)
• واکسن آناپلاس
• واکسن های گله گوساله

برای جلوگیری از بیماری های گوساله، برنامه واکسیناسیون گوساله های شیرده پس از زایمان (۲ تا ۳ ماهگی) به شرح زیر است:

•  واکسن های گوساله های شیرده پس از زایمان
•  ویروسی 4 گانه  BRD
•  Pasteurella Bacterin & Leukotoxoid
• هموفیلوس باکترین
• لپتو باکترین ۵ گانه
• باکترین بلک لگ ۷ گانه یا ۸ گانه
• واکسیناسیون پیش از شیر گرفتن گوساله های شیری
• این واکسیناسیون ۳هفته قبل از شیر گرفتن صورت می گیرد.
• واکسن 4 طرفه BRD
• Pasteurella Bacterin & Leukotoxoid
• هموفیلوس باکترین
•  لپتو باکترین ۵ گانه
• باکترین بلک لگ ۷ گانه یا ۸ گانه
• واکسن بنگ (تلیسه)
• واکسن های گوساله های شیرده
• کلستریدیال ۷ طرفه (پای سیاه)
• IBR/BVD/PI3/BRSV
• IBR = رینوتراکئیت عفونی گاو
• BVD = اسهال ویروسی گاو
• PI3 = parainfluenza3
• BRSV = ویروس سینسیتیال تنفسی گاو

واکسن های گوساله های تغذیه کننده

•  IBR/BVD/PI3/BRSV
• کلستریدیال ۷ گانه (پای سیاه)
• Mannheimia haemolytica
• Pasteurella multocida
• واکسن های مربوط به تولیدمثل دام ها

تلیسه ها، گاوها و گاوهای جایگزین به طور کلی باید حداقل ۶ تا ۸ هفته قبل از فصل تولید مثل واکسینه شوند تا ایمنی در طول فصل باروری بالا باشد و از بیماری های دامی جلوگیری شود.

راه های پیشگیری از بیماری های دام

–      پیشگیری از آلودگی محیط زیست

–      کنترل انگلهای داخلی

–      کنترل آفات بندپایان

–      کنترل و کاهش عفونت به محض وقوع بیماری

–      جداسازی حیوانات بیمار

–      قرنطینه برای حیوانات تازه خریداری شده

–      واکسیناسیون حیوانات مزرعه

–      کرم زدایی از حیوانات

–      حذف حامل ها

–      آزمایش سل

–      تست جانین

–      آزمایش آگلوتیناسیون برای بروسلوز

–      آزمایش تست ماستیت-نوار جام

–      آزمایش ورم پستان- آزمایش ورم پستان کالیفرنیا (CMT)

–      دفع لاشه

–      دفن لاشه

–      سوزاندن لاشه

–      ضدعفونی محل سکونت حیوانات

–      ضدعفونی مراتع

روش های درمان بیماری های دام

یک دامدار همواره باید مسئول بررسی و کنترل سلامت دام های خود بوده و اطلاعات لازم را به موقع به گوش دامپزشک رسانده تا اقدامات لازم صورت گیرد. علائم مشکلات سلامتی از یک تغییر تقریباً غیرقابل توجه در رفتار تا مرگ ناگهانی متغیر است. برخی از نشانه هایی که باید به دنبال آنها باشید عبارتند از:

• ۱. وضعیت تغذیه

گاوها می توانند چاق، معمولی یا لاغر باشند. گاوهای لاغر لزوماً بیمار نیستند، زیرا می توانند به تازگی بچه دار شده یا به سادگی حیواناتی با تولید بالا باشند. با این حال، گاوهای بیمار به دلیل کاهش اشتها، هضم ضعیف غذا یا از دست دادن ذخایر بدن، وزن خود را کاهش می دهند. وضعیت گاو باید نسبت به همه شرایط قضاوت شود.

• ۲. طرز راه رفتن و ایستادن

نحوه حرکت یک حیوان می تواند نشان دهنده درد در بدن، نتیجه صدمه یا سم عفونی(لنگش) باشد.

• ۳. چشم و گوش

چشم ها باید دارای یک حالت روشن و زنده و بدون ترشح باشند. چشمان فرو رفته نشان دهنده کم آبی بدن است. گوش ها باید بتوانند آزادانه در اطراف حرکت کنند.

• ۴. پوست، پوشش یا غشاهای مخاطی

پوست گاوهای سالم انعطاف پذیر است و در صورت فشار به سرعت باید به حالت عادی برگردد. تاخیر طولانی مدت، خشکی بینی را نشان می دهد. پوست باید صاف و براق باشد. غشاهای مخاطی اطراف چشم، بینی و واژن باید صورتی تا مایل به قرمز و مرطوب باشند. در گاوهای بیمار، این غشاها می توانند بیش از حد قرمز یا بیش از حد رنگ پریده شوند، که بعداً نشان دهنده کم خونی است.

• ۵. گوارش

گاوهای سالم اشتهای خوبی دارند و با اشتیاق غذا می خورند. مدفوع و ادرار به طور مرتب تخلیه می شوند و مدفوع دارای قوام طبیعی است. وقتی هضم غذا مختل می شود، اشتهای گاو کاهش می یابد و مدفوع خیلی سریع (شستشو) یا خیلی کند (یبوست) تخلیه می شود. گاوها هنگام سالم بودن مرتباً نشخوار می کنند (حداقل ۶ تا ۸ ساعت در روز) و اگر هنگام استراحت نشخوار نشود، هضم غذا مختل می شود.

• ۶. ادرار

باید رقیق، زرد و شفاف باشد. ادرار غلیظ، مخاطی یا قرمز نشانه بیماری بد است.

• ۷. واژن

باید بسته شود، بدون تورم بدون ترشح و کمی سفید رنگ شود. واژن متورم با ترشح مایل به سفید یا غشاهای تجزیه شده نشان دهنده مشکلات باروری است.

• ۸. تنفس

در گاوهای سالم، تنفس آرام و منظم است، در حالی که در موارد ناآرامی، تب، خستگی یا استرس گرمایی، میزان تنفس افزایش می یابد. سرفه، ترشحات بینی و تنفس سریع یا آهسته همه می توانند از علائم بیماری باشند.

• ۹. گردش خون

ضربان قلب راهنمای خوبی برای سلامت گاو است، زیرا ۶۰ تا ۷۰ ضربه در دقیقه برای گاوهای شیری طبیعی است.

• ۱۰. دمای بدن

دمای طبیعی بدن ۳۸.۵-۳۹.۵ درجه سانتی گراد است. دمای بالاتر در حیوانات بیمار (با تب) یا در حیوانات گرمازدگی ثبت می شود.

• ۱۱. تولید شیر

هنگامی که گاو بیمار است، تولید شیر کاهش می یابد، دلیل اصلی آن کاهش اشتها است.

• ۱۲. علائم غیرطبیعی خاص

علائم خاصی که باید در گوساله ها جستجو کرد. مشکلات سلامتی در گوساله هایی با گوش های افتاده، سر به زیر، عدم نوشیدن آب، در گوشه ای دراز کشیدن، لنگیدن، متورم شدن مفاصل، تورم ناف، ترشح یا خون در مدفوع آنها وجود دارد. بینی و چشم باید شفاف و مرطوب و بدون ترشح باشد. گوساله ها هنگام ایستادن پس از یک دوره استراحت باید بدن خود را بکشند. بوی آمونیاک می تواند نشان دهنده تهویه ضعیف و مشکلات احتمالی ذات الریه باشد.

در صورت مشاهده این علائم سریعا باید به دامپزشک مراجعه شود. داروهای آنتی بیوتیک خوراکی، آمپول های تزریقی و مکمل های ویتامینه و غذایی از جمله روش های درمان سرپایی دام ها در مزرعه محسوب می شوند.