اسید سیتریک آبدار چینی بهتر است یا ایرانی؟ 

اسید سیتریک آبدار (Citric Acid Monohydrate) یکی از پرمصرف‌ترین افزودنی‌های غذایی و صنعتی در ایران است. ماده‌ای که نقش حیاتی در تنظیم pH، نگهدارندگی، طعم‌دهی، و کنترل رشد میکروبی دارد. اما از دید واحدهای تولیدی همیشه پرسش اصلی این بوده است که آیا نوع چینی کیفیت بالاتری دارد یا تولید ایرانی کفایت می‌کند؟

پاسخ این سؤال فقط با بررسی هم‌زمان سه شاخص اصلی مشخص می‌شود: خلوص شیمیایی، عملکرد کاربردی، و صرفه اقتصادی در تولید.

وضعیت کلی بازار اسید سیتریک آبدار در ایران

در سال‌های اخیر دو منبع اصلی تامین اسید سیتریک آبدار در بازار ایران فعال‌اند:

• تولیدکنندگان داخلی

چند شرکت در اصفهان، خراسان و البرز با گرید غذایی و صنعتی

• واردکنندگان چینی

نمایندگان برندهای بزرگ مانند TTCA, Ensign, و COFCO Biotech

تقاضای این ماده در صنایع نوشیدنی، آرد، لبنیات، شیرینی، داروسازی و شوینده‌ها پیوسته افزایش یافته و ایران سالانه بیش از ۴۵ هزار تن مصرف دارد. حدود ۶۵٪ نیاز بازار از چین و ۳۵٪ از تولید داخلی تأمین می‌شود.

تفاوت فنی بین اسید سیتریک آبدار چینی و ایرانی

در نگاه کلی ترکیب شیمیایی هر دو نوع یکسان است اما تفاوت در فرآیند تخمیر، تصفیه و کریستالیزاسیون باعث تغییر در ویژگی‌های نهایی می‌شود.

بررسی کیفیت خوراکی (Food Grade)

1- نوع چینی معمولا با گرید خوراکی E330 Food Grade و گواهی‌های بین‌المللی مانند FCC، ISO 22000 و HACCP عرضه می‌شود.

2- در مقابل، تولید داخلی در سال‌های اخیر بهبود یافته ولی برخی نمونه‌ها هنوز در آزمون شفافیت محلول و پایداری حرارتی امتیاز پایین‌تری دارند.

3- از دید واحدهای نوشابه و آبمیوه‌سازی، نوع چینی در طعم ترش کنترل‌شده‌تر و شفاف‌تر عمل می‌کند؛ زیرا بلورها اندازه یکنواخت‌تری دارند و سریع‌تر در محیط مایع حل می‌شوند.

4- در محصولات خشک مثل پودر کیک یا دسر، تفاوت محسوسی وجود ندارد و هر دو نوع قابل استفاده‌اند.

 قیمت و صرفه اقتصادی

معمولا در بازار عمده‌فروشی:

• چینی: بین ۱٫۲ تا ۱٫۴ دلار به ازای هر کیلوگرم فوب بندرعباس
• ایرانی: بین ۸۵٫۰۰۰ تا ۱۰۵٫۰۰۰ تومان درب کارخانه

با محاسبه هزینه حمل، ترخیص و گمرک، در زمان ثبات ارزی نوع چینی کمی ارزان‌تر تمام می‌شود، ولی در شرایط محدودیت‌های ارزی و افزایش هزینه واردات، نوع ایرانی مزیت رقابتی پیدا می‌کند.

کارخانه‌هایی که مصرف روزانه بالای ۳۰۰ کیلوگرم دارند، اغلب قراردادهای بلندمدت با واردکننده‌های چینی می‌بندند؛ اما تولیدکنندگان کوچک و متوسط ترجیح می‌دهند از نوع داخلی استفاده کنند تا ثبات تأمین و کاهش وابستگی حفظ شود.

دسترسی و زنجیره تامین

شرکت‌های چینی بزرگی مثل TTCA و Ensign از طریق نمایندگان ایران در منطقه شلمچه، ماهشهر و تهران فعالیت دارند. محصول آنها مستقیما از بندر نینگبو و تیانجین به بندرعباس یا امام خمینی وارد می‌شود.

نوع ایرانی معمولا در دسترس‌تر است، اما پیوستگی عرضه در حجم بالا محدودتر است. مخصوصا در ماه‌های گرم سال که ظرفیت تخمیر کاهش می‌یابد.

از دید لجستیکی نوع چینی در بسته‌بندی‌های دقیق‌تر و وزن استانداردتر (۲۵ کیلوگرم خالص) عرضه می‌شود. درحالی‌که نمونه‌های داخلی گاهی نوسان وزن دارند (۲۴–۲۶ کیلوگرم).

📊پیشنهاد مطالعه: کابرد اسید سیتریک آبدار در صنایع مواد غذایی

مزایا و معایب هرکدام در صنایع غذایی

✅ چینی:

وضوح و یکدست بودن بلور برای نوشیدنی‌ها و محصولات شفاف
انحلال سریع در آب سرد و گرم
دارای گواهی‌های بین‌المللی ایمنی غذایی
ماندگاری بالا در انبار تا ۲ سال

⚙️ ایرانی:

پشتیبانی فنی سریع و دسترسی راحت‌تر
قیمت ریالی ثابت‌تر در نوسانات ارزی
امکان خرید مستقیم از کارخانه و کاهش هزینه حمل داخلی
مقبولیت مناسب در محصولات غیرشفاف (سس، مربا، آردی)

 آزمایش عملکرد در خط تولید

نمونه آزمایش انجام‌شده در سال ۱۴۰۲ در کارخانه نوشیدنی مشهد نشان داد:

• اسید سیتریک چینی در محلول ۲٪ دارای pH = 3.12، کاملا پایدار در ۷۲ ساعت بود.
• نمونه ایرانی در همان غلظت pH = 3.16، ولی در ۴۸ ساعت کمی افزایش اسیدیته مشاهده شد.

این مقایسه نشان می‌دهد در بخش‌های حساس مثل نوشیدنی‌های شفاف یا داروسازی، نوع چینی عملکرد فنی برتری دارد، اما در کاربری عمومی تفاوت اندکی احساس می‌شود.

ایمنی و استانداردهای نظارتی

هر دو نوع در فهرست افزودنی‌های مجاز غذایی با کد E330 قرار دارند. وزارت بهداشت ایران مجوز استفاده از هر دو را در گرید خوراکی دارای پروانه ساخت صادر کرده است.

با این حال واردکننده‌ها موظف‌اند هنگام ترخیص گواهی‌های:

• COA (Certificate of Analysis)
• MSDS (Material Safety Data Sheet)
• و Health Certificate را از شرکت سازنده چین ارائه دهند.

دیدگاه اقتصادی و صنعتی

در شرایط فعلی اقتصاد ایران، انتخاب بین چینی و ایرانی بیشتر به استراتژی تولید و اندازه کارخانه بستگی دارد. برای کارخانجات بزرگ که نیازمند کیفیت تثبیت‌شده هستند، واردات چینی همچنان مزیت دارد. اما برای تولیدکنندگان محلی و برندهای کوچک، نوع ایرانی علاوه بر کاهش هزینه ارزی، موجب تقویت تولید داخلی و پایداری عرضه می‌شود.

نتیجه نهایی: کدام بهتر است؟

بنابراین پاسخ به‌صورت مطلق ممکن نیست، اما اگر معیار کیفیت و ثبات فرمولاسیون باشد، نوع چینی اندکی برتری دارد.

اگر معیار اقتصاد، در دسترس بودن و حمایت از تولید داخلی باشد، نوع ایرانی گزینه منطقی‌تری است.

توصیه حرفه‌ای برای واحدهای خرید و فرمولاسیون

1. همواره نسخه COA و FCC Certificate را از تأمین‌کننده مطالبه کنید.
2. در فرمول نوشیدنی، داخل محفظه آزمایش، حلالیت نوع چینی و ایرانی را مقایسه کنید.
3. اگر محصول نهایی صادراتی است، از نوع دارای گواهی Food Grade بین‌المللی استفاده کنید.
4. برای محصولات خشک، نوع داخلی نه تنها کافی بلکه اقتصادی‌تر است.
5. از اختلاط دو نوع در یک بچ تولیدی بپرهیزید، تفاوت رطوبت ممکن است کریستال‌زدایی نامطلوب ایجاد کند.

📦 نتیجه راهبردی برای واردکنندگان و تولیدکنندگان

• واردکنندگان عمده

تمرکز بر برندهای TTCA China و Ensign Biotech و ثبت سفارش FOB

• توزیع‌کنندگان داخلی

توصیه به کنترل رطوبت و بهبود بسته‌بندی برای رقابت با برندهای چینی

• واحدهای مصرف‌کننده

تحلیل هزینه مصرف اسید سیتریک در هر ۲۰ لیتر محلول، نوع چینی حدود ۲٪ صرفه در زمان انحلال دارد ولی نوع ایرانی حدود ۵٪ صرفه قیمتی ریالی